چمران:به موضوع باغات به دور از تفکرات سیاسی بپردازید

 در راستای "اصلاحیه پیشنهادی دستورالعمل ماده 14 قانون زمین شهری پیوست سوم طرح جامع شهر تهران" نشست هم‌اندیشی با حضور مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران، مهدی پیرهادی رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورا، جعفر شربیانی عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران، محمد سالاری و علی اعطا از اعضای کمیسیون شهرسازی شورای دوره پنجم، حمزه شکیب عضو کمیسیون عمران دوره دوم و سوم شورای شهر تهران، علیرضا جاوید مشاور شهردار تهران، بوچانی رئیس سابق مرکز مطالعات شهرداری تهران و جمعی از صاحب‌نظران حوزه شهرسازی برگزار شد.

چمران: تسری نگاه تقدس‌گرایانه به درخت

به گزارش تسنیم، در ابتدای این جلسه مهدی چمران هدف از برگزاری این نشست را بررسی راهکارهای حفظ باغات و فضای سبز و درختان در شهر برشمرد و بیان کرد: ما نباید بگذاریم درختان از بین بروند و برعکس باید سیاست‌های تشویقی اعمال کنیم تا افراد ترغیب به گسترش فضای  سبز شوند و از انهدام هر چه بیشتر درختان جلوگیری شود.

وی با اشاره به تلاش مسئولان در هر دوره‌ای برای نیل به این هدف گفت: نخستین اقدام در دهه 40 صورت گرفت هر چند قانون تصویبی نواقصی داشت اما با همان شرایط قانون به اجرا در آمد تا اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی که در سال 58 منتج به تصویب قانون حفظ و گسترش فضای سبز شد که این امر از نخستین موضوعاتی بود که در شورای عالی  انقلاب فرهنگی مطرح شد.

چمران اضافه کرد: البته قوانین دیگری نظیر کمیسیون ماده 12 نیز اضافه شد تا اینکه در دومین دوره شورای  اسلامی شهر تهران بررسی و تجدید نظر قانون باغات را در دستور کار قرار دادیم. این امر را شروع کردیم و تلاش‌های ما منتج به مصوبه‌ای شد که در شورای عالی شهرسازی اصلاح و به تصویب رسید، هر چند که در سال 97 اعضای شورای پنجم به این نتیجه رسیدند که به واسطه اینکه این قانون سبب از بین رفتن باغات شده مقررات دیگری تنظیم کردند که در شورای عالی شهرسازی به تصویب رسید که هنوز هم پس‌لرزه‌هایش باقی است.

به گفته رئیس شورای اسلامی شهر تهران، به هر روی نتیجه این قوانین به حفظ باغات منتج نشده است این در حالی است که تهران زمانی به واسطه باغات و هوای پاکش مقصد بسیاری از افراد بوده است و امروزه در این شهر به جای طراوت و شادابی ساختمان‌های ناهمگون و نامتوازن سبز شده است.

رئیس شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه در بررسی همه قوانین مرتبط به حفظ باغات هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده‌ایم، ادامه داد: در خصوص قانونی که در سال 82 به تصویب رسید باید بگویم که این قانون محسنات بسیاری داشت اما بد اجرا شد و بد اجرا کردن به معنای قانون بد نیست. این در حالی است که ما در همان سال‌ها قاطع در مقابل تخلفات ایستاده بودیم و تخلفات را پیگیری می‌کردیم و همه این اقدامات در این راستا بود که تخلفی انجام نشود. 

چمران یادآور شد: اعضای شورای پنجم قانون اول را ملغی کردند، اما دیدیم قانون دوم که به تصویب رسید اجرا نشد. بدین سبب که در سال 99 هیچ پرونده‌ای پروانه ساخت نگرفت و در سال 98 نیز تنها دو پرونده درخواست صدور پروانه ساخت داشتند. این در حالی است که در ملاقات‌های مردمی مدام یکی از درخواست‌های مردم این است که این قوانین اجازه نوسازی خانه‌هایشان را از آنان گرفته است.

وی تأکید کرد: البته این را باید تأکید کنم که ما به هیچ عنوان به دنبال قطع درختان نیستیم چرا که  هر درختی قطع شود ضربه محکمی به پاکی هوای شهر و سلامت هوای شهر وارد می‌آید در این هم شک نداریم اما باید منافع مردم در نظر گرفته شود.

رئیس شورای اسلامی شهر تهران گفت: گرچه ما منافع کل شهر و همه مردم پایتخت را ارجحیت می‌دهیم اما در این مسیر نباید به کسی ظلم شود، به‌ویژه وقتی کسی جایی را خریده باشد و حال با این قوانین اجازه هیچ کاری به او نمی‌دهیم.

چمران افزود: ما باید به دور از تفکرات و دیدگاه‌های سیاسی به این موضوع بپردازیم چرا که همه برای خود و خانواده‌مان و مردم شهر دغدغه داریم.

وی با بیان اینکه باید برای حفظ باغات  به یک نتیجه واحد برسیم، ادامه داد: باید به قانونی برسیم که احساسی نباشد و ضمات اجرایی داشته باشد و در عین حال به درختان آسیبی نرسد. همچنان که ماده 12 سابق احساسی بود و اجرایی نشد. اگر بتوانیم به این نتیجه  برسیم دستاورد ارزشمندی خواهد بود. باید قوانینی تصویب کنیم که افراد نگاهشان به درخت و درختکاری نگاهی تقدس‌گرایانه باشد این در حالی است که سال‌های قبل این نگاه در بین مردم وجود داشت و درخت برای مردم مقدس بود، اما امروز متاسفانه برخی درخت را به چشم دشمن نگاه می‌کنند و سعی در خشکاندن آن دارند. باید مشوق مردم در کاشت درخت باشیم نه در خشکاندن و نابود کردن آن.

رئیس شورای اسلامی شهر تهران با یادآوری این نکته که درختان موجود در شهر را همین مردم کاشته و حفظ کرده‌اند نه دولت‌ها، افزود: پس می‌توانیم دوباره این نگاه را تسری دهیم. همان نگاهی که حتی موجب وقف درخت مثمر می‌شد.

شربیانی: تبیین رویکرد جدید در حفظ باغات تهران ضروری است

جعفر شربیانی عضو هیئت رییسه شورای اسلامی شهر تهران در این خصوص اظهار کرد:  امروز با دو تجربه متفاوت برج باغ و خانه باغ در مواجهه با موضوع حفظ باغات در شهر تهران روبه‌رو هستیم.

وی با بیان اینکه در این تجربیات متفاوت حقوق مالکان و صیانت از باغات تهران استیفا نمی‌شود، ادامه داد: در شورای ششم شهر تهران به این نتیجه رسیدیم باید تغییراتی در این قانون باید ایجاد شود تا دو مولفه حقوق مردم و حفظ باغات در آن رعایت شود. موضوع دیگری که در این جلسه هم‌اندیشی قابل بررسی است، موضوع تملک باغات توسط شهرداری تهران است. سوال این است که آیا شهرداری توان تملک باغات شهر تهران را دارد، یا خیر؟

عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران یاد آور شد: یکی دیگر از مباحثی که در شورای پنجم شهر تهران روی آن کار شد، حق انتقال توسعه در موضوع باغات است و این مساله در کنار چگونگی ساخت و ساز با حفظ وضعیت باغات موضوع دیگری است که باید بررسی شود.

سالاری: اشکال اساسی در آیین نامه نحوه تشخیص باغات است

در ادامه این نشست محمد سالاری رئیس کمیسیون شهرسازی دوره پنجم شورا نیز با بیان اینکه مصوبه موسوم به برج باغ که البته نام این مصوبه این نبود و با نیت خیر تصویب شد، افزود: دوستان با این تصور که مردم نسبت به درختان ذهنیت منفی دارند و مانع منافعشان شده این مصوبه را به تصویب رساندند. در این مصوبه سطح اشغال 60 درصد در باغات تبدیل به 30 درصد شد تا راه بهینه‌تری برای انتفاع مالکان باشد و تا دوره پنجم این روند نیز ادامه داشت، در حالی که شهرداری‌ها بیشترین تخلفات را اتخاذ می‌کردند و شوراهای معماری مناطق نیز طرح جامع را رعایت نمی‌کردند و این مسائل سبب شد تا به هیچ کدام از اهداف تعیین شده نرسند.

وی ادامه داد: در این مدت باغاتی از بین رفت که درختان کهنسال داشتند اینها از دست رفته و نمی‌شود منکر شد.

سالاری اظهار کرد: البته بخشی از دلایل مربوط به خود مصوبه بود از جمله اینکه در مورد پارکینگ فکری نکرده بودند. قاعدتاً پارکینگ در یکی دو طبقه تامین نمی‌شد و زیر زمین‌های بیشتری می‌بایست حفاری می‌شده است. در آن زمان هم در ضوابط شهرسازی پارکینگ‌های مکانیزه جای نداشت و هنوز هم ندارد و لذا رمپ و لوپ احداث می‌کردند و اجازه 60 درصد گودبرداری در زیر زمین می‌دانند، اما عملا" 70 درصد گود‌برداری می‌شد تا بتوانند در 60 درصد پارکینگ احداث کنند. قاعدتا در فرایند تامین پارکینگ بیشترین آسیب به باغات وارد شده است.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران افزود: با این وجود بنده "اشکال اساسی را در آیین‌نامه نحوه تشخیص باغات می‌دانم‌"، آیین‌نامه نحوه تشخیص باغات 5 شاخص تعیین کرده که اشکال اساسی دارد. اگر بتوانیم آن را  را اصلاح کنیم بسیاری از مطالباتی که مردم در حق‌الناس دارند، دیده می‌شوند.

وی ادامه داد: به عنوان مثال در تشخیص نوعیت باغ در دستور العمل ماده 14 عنوان کرده در باغی که بنا ندارد باید در هر 16 مترمربع یک درخت باشد و در  باغی که ساختمان دارد در هر 25 متر، اما در این دستورالعمل برای درخت محیط و مساحت تعیین نکردند. وقتی جایی باغ هست نباید در آن ساخت و ساز شود اما این مصوبه برج باغ بود که توقعاتی را ایجاد کرد. موضوع باغات امروز یکی از ابر چالش‌های پایتخت است و لذا اکنون مردم به شدت به تصمیم‌گیری‌ها در این خصوص حساس شده‌اند.

سالاری افزود: اگر در شورای ششم به فکر اصلاح قانون جدید باغات هستید با مقاومت‌هایی در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو خواهید شد. مانند وقتی که اعلام شد از 400 پرونده باغات 66 پرونده وجود دارد که همه عوارض خود را پرداخت کرده و حقوق مکتسبه برای آن ایجاد شده است اما هنوز موفق به احداث مستحدثات نشده‌اند و سازمان بازرسی نیز جلوی آن را گرفته است.

عضو سابق شورای اسلامی شهر تهران خاطرنشان کرد: این در حالی است که کل عوارض دریافتی باغات یک درصد درآمد شهرداری در 10 سال نبوده است. بنابراین نمی‌توان به درآمد های حاصله از این امر دلخوش کرد. با این وجود در راستای حفظ منافع شهر و شهروندان پیگیری حق انتقال توسعه بسیار ضروری است، انتقال حق توسعه یکی از طرح‌های موضوعی به عنوان تکالیف طرح جامع بود که در دوره قبل تا مرحله نهایی شدن رفت و امیدواریم در این دوره به نتیجه برسد. همچنین بحث بانک زمین نیز می‌تواند در این مسیر راهگشا باشد.

اعطا: باموضوع باغات باید مانند آثار میراثی و ارزشمند برخورد شود

علی اعطا اعضای کمیسیون شهرسازی شورا در دوره پنجم  نیز در این جلسه گفت: تصورم این است که در 4 دهه اخیر سه دوره به لحاظ نحوه مواجه باغات درون شهری را پشت سر گذاشتیم. یک دوره از ابتدای انقلاب تا سال 82-83 است و تا زمان تصویب قانون موسوم به برج باغ‌ها که البته کلمه برج باغ توسط صنف بساز و بفروش‌ها اطلاق شد و یک ترکیبی بود که وارد ادبیات مدیریت شهری شد و ماندگار ماند. تا آن مقطع مسئله شیوه مواجه باغات درون شهری به این ترتیب بود که اساس قانون‌گذار یا نهادهایی که مقرراتی را تنظیم می‌کردند حقی را برای احداث ساختمان به گونه‌ای که مالک انتفاع اقتصادی ببرد، قائل نبودند. اما  شورای دوم تدابیری خیرخواهانه اتخاذ کرد تا باغات حفظ شود و سطح اشغال کمتری برای ساخت و ساز مورد استفاده قرار گیرد.

سخنگوی دوره پنجم شورای شهر تهران ادامه داد: با این حال پیوست این مصوبه با طرح جامع که در سال 86 به تصویب رسید، سنگ بنایی شد تا امروز شاهد انبوه بناهایی در شهر باشیم که بر این اساس شکل گرفتند. اما در دوره پنجم دیگر مفهومی به نام باغ باقی نمانده بود و ماحصل این مصوبه این بود که نتیجه مثبتی در آن نیست.

اعطا افزود: از سال 83 نمی‌خواهم بگویم یک حق اما یک امتیاز ذیل انتفاع ساخت و ساز برای مالکان ایجاد شد. تا اسفند 97 که شورای پنجم این مصوبه را ملغی و بعد پیشنهاد جدیدی مصوب شد که در پیوست سه طرح جامع قرار گرفت.

وی گفت: در دوره اول تا قبل از تصویب قانون باغات در سال 82  شاید فارغ از اینکه مساحت باغ چقدر است شخصی به عنوان مالک فقط در یک متراژ محدود حداکثر 150 متر می‌توانست بسازد آن هم در دو طبقه هر کدام 75 متر  اما در دوره بعد به گونه‌ای برخورد شد که گویی ملک باغ نیست حتی یک میزانی به عنوان تشویقی در نظر گرفتند. از آن مقطع باغ‌های تهران تبدیل شدند به بخشی از اقتصاد ساخت و ساز و قاعدتاً دو دروه افراط و تفریط در شیوه مواجه با باغات را شاهد بودیم.

اعطا اضافه کرد: اگر باغات بخواهد باقی بمانند باغ باید در واقع از ذیل اقتصاد مبتنی بر ساخت و ساز خارج شود و انتفاع مادی مالک نباید ذیل اقتصاد ساخت و ساز باشد بلکه باید به واسطه فعالیت‌های متنوعی که در باغ انجام شود تعریف شود.

وی ادامه داد: اساسا ساخت و بنا در باغ تا پیش از سال  83 حق نبوده یعنی حقی نبوده که شورای پنجم آن را ضایع کرده باشد، بلکه امتیاز ویژه‌ای بوده که در مقطعی به مالکین تعلق گرفته است. در موضوع باغات باید مانند آثار میراثی و ارزشمند برخورد شود یعنی همان برخوردی که با این آثار می‌کنیم با باغات هم بکنیم.

عضو سابق شورای شهر تهران در خصوص موضوع حق انتقال توسعه نیز گفت: اساسا حق توسعه‌ای را نمی‌توان  پیش‌فرض کرد چرا که حقی برای مالکان نبوده که بخواهیم آن را انتقال دهیم.

اعطا با بیان اینکه معتقد است آیین‌نامه تشخیص باغات نیاز به اصلاح دارد، ادامه داد: ما یک مفهوم عرفی در باغ داریم و یک مفهوم حقوقی که بر اساس 5 معیار تشخیص می‌دهیم. مشکل اینجاست که در رابطه با باغات مفهوم عرفی و حقوقی نه تنها با هم مرتبط نیست بلکه از هم دور هم می‌شوند. به عنوان مثال مواقعی که کسی زمین دارد به لحاظ عرفی باغ نیست اما به لحلظ حقوقی باغ تشخیص داده می‌شود لذا آیین‌نامه تشخیص نیاز به اصلاح دارد.

وی خاطرنشان کرد: باغ باید از چرخه اقتصاد ساخت و ساز خارج شود و در نهایت تملک تدریجی باغات را در دستور قرار دهیم.

عضو سابق شورای شهر تهران گفت: بافت اجتماعی خیلی هم پذیرای این نیست که شورای ششم مصوبه اخیر خانه باغ را تغییر دهد و شاید در مجموع به مصلحت شهر نباشد که در باغات ساخت و ساز صورت گیرد.

پیرهادی: حقوق ذی نفعان و شهروندان رویکرد اصلی شورای ششم در صیانت از باغات 

مهدی پیرهادی رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری ششمین دوره شورای شهر تهران نیز در جریان جلسه ضمن تقدیر از تدبیر رئیس شورای شهر تهران در خصوص برگزاری این نشست گفت:  اتخاذ راه حل‌های مناسب جهت اصلاح پیوست سوم طرح جامع، موضوع مهمی است که باید در مورد آن تصمیم کارشناسی گرفته شود.

وی با بیان اینکه طرح جامع فضای سبز شهر تهران نیز در حال آماده شدن است، افزود: این طرح در مدت حضور شورای ششم، به عنوان یکی از موضوعات کلیدی در حفظ باغات مورد توجه جدی بوده است. این طرح در دست اقدام است و با بهره‌گیری از یک تیم متخصص دانشگاهی تدوین طرح جامع فضای سبز به‌زودی نهایی خواهد شد.

رئیس کمیسیون سلامت محیط زیست و خدمات شهری شورا، یکی از مباحث مغفول مانده در باغات را مبحث  16 مقررات ملی ساختمان دانست، و افزود: ما اگر بخواهیم فضای سبز را توسعه دهیم باید بحث آب برای فضای سبز را مورد توجه قرار دهیم آنهم در این شرایط کم آبی که با آن مواجه هستیم.

شکیب: برای همه باغات یک نسخه نباید پیچید

حمزه شکیب عضو دومین و سومین دوره شورای اسلامی شهر تهران نیز در این جلسه گفت: ما باید مسائل را خیلی کلان‌تر ببینیم بعد بیاییم سراغ پلاک‌های مورد نظر، به طور دائم باید کل باغات تهران و فضای سبز را توامان ببینیم و بعد روی آن تصمیم‌گیری کنیم.

شکیب افزود: باغات تهران عمدتا دو دسته هستند، یکی آن دسته که زمین‌هایشان باغ است و دسته دیگر که زمینشان باغ نیست و خب فردی علاقه‌مند بوده آنجا درخت کاشته و حالا می‌خواهد آنجا را بسازد و اجازه نمی‌دهند.

وی یادآور شد: دسته اول هم خود نیز به دو دسته تقسیم می‌شود، باغاتی که دارای درختان کهنسال هستند و باغاتی که امروز یک درخت هم ندارد گرچه در گذشته باغ بوده است. هر کدام از این‌ها دسته‌بندی‌های متفاوتی دارد و برای همه نباید یک نسخه پیچیده شود.

شکیب گفت: شورای دوم به واسطه اینکه باغات در معرض تخریب بود ورود کرد چرا که باغات به واقع در حال قلع و قمع شدن بود و هیچ برنامه‌ای هم برای حفاظت از آن وجود نداشت. این در حالی است که از سال 82 تا 4 سال اول شاید 6 تا 8 پرونده اقدام به اخذ پروانه کردند و در میانگین تا سال 90 ، 116 پرونده و در کل تا سال 98 ، 280پرونده اقدام به اخذ پروانه کردند.

عضو اسبق شورای شهر تهران با بیان اینکه بهتر است تاریخ را تورق کنیم افزود: خیلی خوب است اگر تاریخ را مرور کنیم و با نگاه کارشناسی سعی در اصلاح موارد داشته باشیم اما متاسفانه دوستان در دوره قبل مدیریت شهری با نگاه سیاسی با مصوبه شورا در دوره دوم برخورد کردند. همچنین پیشنهاد من این است که جمیع جهات را نگاه کنیم بعد تصمیم گیری کنیم.

جاوید: حل موضوع باغات با منطقی بی حب و بغض 

علیرضا جاوید مشاور شهردار تهران نیز در این جلسه با بیان این که در سال 82 نیت اعضای شورا در تصویب قانون باغات خیر بوده است، گفت: در قضاوت‌هایمان باید سعی کنیم از دایره انصاف خارج نشویم و اینکه در مسئله باغات دچار جو زدگی نشویم چرا که باغات موضوع جذابی است فی نفسه بار منفی ایجاد می‌کند و خیلی در بستر منطقی و کارشناسی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. اما سوالی که مطرح است این است که اکنون با وضع موجود بهترین تصمیم چیست ؟

جاوید افزود: در سالهای قبل ، قبل از شورای دوم نوعیت باغ یک ملک یا کاربری باغ برای یک زمین مد نظر بود که در تشخیص نوعیت باغ کمیسیون ماده 12 زمین شهری و کمیسیون ماده 7 ذیل قانون حفظ و گسترش فضا سبز رای باغ و یا غیر باغ اعلام می‌کرد. تا سال 90 یعنی قبل از ابلاغ طرح تفصیلی نیز کاربری باغ داشتیم اما از سال 91 به بعد که طرح جامع اجرایی شد در قالب طرح تفصیلی چیزی به نام کاربری باغ نداشتیم. در املاک دارای کاربری باغ از زمان پیروزی  انقلاب اسلامی  تا سال 82  ما به باغات  اجازه می‌دادیم با حداثکر 150 متر تراکم در دو طبقه  ساخت و ساز شود هر باغی با هر مساحتی که نتیجه این امر این شد که تقریبا باغات شمیران همه از بین رفت  بخشی از باغات منطقه 2،3،4و 5 نیز شامل این امر شد.

جاید افزود: نتیجه این محدودیت این بود که باغات از بین رفت. نتیجه محدودیت رو به ممنوعیت نه‌تنها به انتفاع شهر منتج نشد بلکه فضا برای سود یک عده نیز فراهم شد ، افرادی که دنبال شکستن رای باغات بودند و در نتیجه این موارد باغات شمیران از بین رفت. پر واضح است وقتی رای باغ شکسته شود دیگر محدودیتی وجود نخواهد داشت.

مشاور شهردار تهران ادامه داد: در این راستا شورای اسلامی شهر تهران با محوریت کمیسیون عمران رویکرد را تغییر دادند "اینکه محدودیت تبدیل شد به یک طبقه تشویقی نسبت به مجاور" یعنی نه‌تنها باغ داشتن بد به شمار نمی‌رفت بلکه باغ داشتن یک مزیت محسوب می‌شد و این امر سبب شد که مالکان به جای انهدام باغات به حفظ باغات فکر کردند این بود که رویکرد و زاویه نگاه تغییر داده شد. البته برخی سوء استفاده هم کردند و استفاده نامطلوب هم از این مصوبه شد و باید مجال سوء استفاده از این مصوبه بسته می‌شد.

جاوید با اشاره به اینکه ما نیازمند آرامش هستیم افزود: سه سال و نیم است که ساخت و ساز باغات  با محدودیت مواجه و این زمان مناسبی است تا رابطه منطقی و درستی تبیین کنیم. باید منطقی بینابینی، بی حب و بغض و کارشناسانه،اقتصادی و اختصاصی ایجاد کنیم تا فضای سبز آسیب کمتری ببیند.